نظریه انتقادی، جنبشی فکری-فلسفی است که در سال ۱۹۳۰ در آلمان ارائه شد وبه نقد جامعه و فرهنگ در سرتاسر علوم اجتماعی و انسانی می پردازد. چنان که هورکهایمر در برابر نظریه روش‌شناسیِ دکارت این نظریه(انتقادی) را مطرح نمود.
درگر موضوع مورد بحث، مکتب تفکیک است و آن مکتبی در علوم مذهبی شیعی است که پیروانش بر تفکیک آموزه‌های فلسفی از روش‌های دین‌شناسی تأکید دارند. این تفکّر فلسفی با کوششهای«یعقوب بن اسحاق کندی»که بعد از فراگیری و هضم آن به شرح و تدرس آن اشتغال ورزید، منتشر شد.با ظهور فارابی و ابن سینا تفکّر فلسفی وارد مرحله جدیدی شد؛چرا که این دو متفکر، بعد از نقد و پژوهش فلسفه، به تحول آفرینی در آن و تعمیق مبادی و اصول آن اقدام کردند.این چنین بود که این تفکّر با تکیه به مقولات عقلی‏اش راه خود را باز کرد؛تفکّری که خود را ضرورتی عقلی و غیرقابل نقد می‏دانست.